Lula moët schoon schip maken

Het zag er goed uit op 1 januari. El presidente Luiz Inacio ‘Lula’ da Silva (77) prestó juramento en het bijzijn van honderdjuidengen tänners en tientallen staats- en regelsleiders. Samen conoció a zijn vrouw Janja trad hij naar voren, gehandeld door burgers die symbol stonden voor alle groepen die zijn voorganger, Jair Bolsonaro, vier jaar lang als ‘communistisch’ rapaille had behandeld: vrouwen, zwarten, advigenen, lhbti’ers, sciences. Zelfs een door het presidentiële stel geadopteerde straathond kreeg aplausos.

Op het Plein van de 3 Machten, het zondag vernielde Governmentescentrum in de hoofdstad Brasilia, Leek conoció el regreso de Lula eindelijk de sereneiteit gegendet: de extreemrechtse stokebrand was staatshoofd af, Lula noemde zijn naam niet eens en opende de door voor een sociale en politieke dialog – ‘vastberaden maar zonder weerwraak’ – die de brokken moest lijmen die Bolsonaro had gemaakt.

Quizás también fue el mooi om waar te zijn: Jair Bolsonaro tenía zich desde la elección de Lula el 31 de octubre, apenas aparecía en público, estaba deprimido y había een voor hem ondraagliijke machtsoverderhandung ontlopen door met zijn presidenciale onschendbaarheid en diplomaticeke paspoort naar de Fly al estado americano de Florida.

Zijn radicale aanhang puerro een achterhoedegevecht te leveren. Van de wegblokkades die kort na Lula’s win optrekko werden, viel maar weinig meer te merken. In heel wat steden waren de kampementen en piketten nabij legerkazernes alweer uitgedund of opgeheven. Los importantes partidarios de Bolsonaro en el entorno político habían tenido zich uitdrukkelijk leal aan Lula en zijn nieuwe regering. Het leger en de militaire politie hadden er alles aan gedaan om Lula’s eedaflagging keurig en ordentelijk te leten verloopen.

Maar zondag brak de hell los. Duizenden fans van de oud-president bestormden het Congres, het Planalto-regeringspaleis en het Hooggerechtshof. Dat deden ze volgens hun eigen paranoïde gelobssysteem ‘om de democratie te redden’, ‘de orde te erstalten’ en korte metten te maken met wat in hun ogen ‘een verkiezingsleugen’ fue geweest. En realidad, stortten ze Brazili in de zwaarste politieke crisis sinds het einde van de militaire dictatuur, een kleine veertig jaar geleden.

Había indicios de que esto podría suceder. Al wekenlang streamden de Telegram- en Whatsapp-accounts van miljoenen Brazilianen vol met ‘uitnodigingen’ om op zondag 8 januari naar Brasilia after reizen. Andere berichten riepen Bolsonaro-fans op om acht estratégico bezetten depots te bezetten. Telkens tocan la misma orden: traemos la tierra a la construcción.

Brasil tiene experiencia con regímenes militares y fascistas. In het verleden werd de onvolmaakte democratie er wel vaker onderbroken door ‘sterke mannen’. En 1937, el presidente Getúlio Vargas pleegde een coup en instalarde een autoritair bestel dat hij, inspirado por el dictador portugués Salazar, noemde ‘Estado Novo’ (‘Nieuwe Staat’).

El presidente de Toen, João Goulart, in de prille jaren zestig met het communisme flirtte en zo de haat van burgerij en leger over zich afriep, kwam maarschalk Humberto Castelo Branco tussenbeide. Het leger bleete gegendt twintig jaar aan de macht. Más tarde, dejó a la presidenta Dilma Rousseff, cuando en 2016 se convirtió en el pad effende voor het bolsonarisme, werd door dat militaire régime zwar gefolterd.

Sinds de democratische omwenteling van 1985 heeft Brazilili een lange weg aflegg, maar heeft ook altijd pacten moeten sluinen met de politieke en economische erfgenamen van de dictatuur. De democratie functioneerde onder voordenen: een blijvende inzet op agro-industrie en grootse projecten, geen bijltjesdag voor medeplichtigen aan mensenrechtenschendingen en een Congres waarten een conservatief establishment een voet tussen de deur bleete houden. En 2002, bajo Lula da Silva, slaagde links er pas in om national een hoofdrol te spelen.

Een modeldemokratie es Brazil nog altijd niet. De democratische grondwet werd sinds 1985 liefgest 140 keer gewijzigd. Er zijn corruptschandalen en economic crisissen geweest. Lula slaagde erin dertig miljoen arme Brazilianen op te tillen tot de middenklasse, maar daarnao viel de progressaad stil. Geen wonder dat de Brazilianen hun land graag vergelijken met een kip die wel vleugel heeft, maar na wat gefladder weer op de grond ploft.

Met de komst van Lula III, minder dan tien dagen geleden, mag – nog altijd – gehoopt worden op een nieuw democratisch elan voor de kolos van Zuid-Amerika. El científico politólogo Thomás Zicman de Barros (SciencePo, Parijs) sigue siendo cautelosamente optimista. ,,De bolsonaristen die de instellungen van de republiek zondag hebben aangevallen, zijn er niet in geslagald de regering uit het lood te slaan of omver te werpen. Het zijn fascisten die zijelder in de voet geschoten hebben en bij niemand op begrumbung kunnen rekenen, ook niet bij de Bolsonaro-gezinde parlementsleden of gobernadores. De Braziliaanse democratie krijgt hier de kans om zachlicherde te herbevestigen. Als hij dit goed aanpakt, zal Lula hier met gererle legitimeititeit utuuden”.

Otros son más cautelosos. Politicolog Vinícius Rodrigues Vieira van FAAP, una universidad de São Paulo, wil eerst zien en dan geloven. Hij konjot dat de powestende menigte niet alleen stond. ,,Hoe kun je anders verklaren dat Anderson Torres, de voor Brasilia vernadelijke (mientras tanto despedido, ed.) politiechef, open moment als dit niet in de hoofdsalt verlijft maar net als de oud-president in Florida zit? ¿Qué hizo hij daar? ¿En wat te denken van Bolsonaro zelf, wiens retoriek dit alles rechtsteeks heeft gevoed? ¿Cómo se financia la operación? Heeft Bolsonaro por cierto écht noit de significado gehad een staatsgripe te plegen? Ik denk van wél, maar hij heeft ervan afgezien omdat de internationale gevolgen te zwaar zouwen hebben doorgefung.»

Volgens Zicman de Barros staat Lula weinig anders te doen dan ,,de handen uit de mouwen steken om het bolsonarisme te bestrijden, te isolaren, te erøkenen en te bestraffen». «Hij zou de democratie een dienst bewijzen».

«El bolsonarisme es un kanker en la democracia brasileña en moet uitgeroeid worden», zegt Rodrigues Vieira. ,,Dat zou niet alleen goed zijn voor onze democratice, maar ook voor de Braziliaanse rechterzijde. Conocí a Tarcísio de Freitas (gobernador de São Paulo), Romeu Zema (gobernador de Minas Gerais) o al exvicepresidente Hamilton Mourão staan ​​​​opgulders klaar voor de verkiezingen van 2026. Zij zijn zeer rechts, maar fatsoenlijker dan Bolsonaro. Ze hebben er baat bij dat hij verdwijnt. La centralización de Lula en de rechtse oppositie hebben een geeled belang bij stabilität en dekeeping van de institucionalele orde.

De vraag rijst of Lula zich aan een grote schoonmach zal wagen, al is het maar omdat die veel verder zal moeten gaan dan het gerechtelijk afserveren van zijn voorganger. Er zijn indigement dat niet alleen de militaire politie van het Federaal District, maar zelfs de speciale troupe die instaan ​​​​voor de veiligheid van de Governmentesgebouwen, zondag hebben leten begaan. Vooral de lagere militaire escalones zijn zwar bolsonaristisch en erg vatbaar voor de beschapen van reactaire evangelische predikanten in hun kazernes.

Volgens Rodrigues Vieira zou het geen goed idee zijn als Lula da Silva zijn veiligheidspersoneel enkel zou rekurteren binnen de eigen aanhang, o dat hij de veiligheid van Brasilia zo veel mogelijk zou levadura aan mannen uit deelstaten die zijn Arbeiderspartij welgezind zijn. Maar hij zal wel schoon schip moeten maken. ,,Hij heeft geen kuezu.»

Rustige wittebroodsweken zijn de president niet gegund. Zijn voorganger heeft het land kapot en verslaafd aan noticias falsas achtergelaten De leftse leider kecht aan tegen een muur van wantrouwen. En hij moet niet alleen de demokratie restaren, maar ook de sociale, economische en ecologische problemen van Brazili aanpakken. Die zijn incluso gigantesco als het land zelf.